Цешынскае герцагства

Гістарычная дзяржава
Цешынскае княства
Герб Сцяг
Княства Цешынскае на карце Ёхана Хомана (1746)
<  1290 — 1918
Сталіца	Цешын
Мова(ы)	сілезская мова, чэшская, польская і Lachian[d]
Афіцыйная мова	сілезская мова
Рэлігія	Каталіцтва
Дынастыя	Сілезскія Пясты
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Цешынскае княства або герцагства ўзнікла як адно са шматлікіх сярэдневяковых сілезскіх княстваў, якія знаходзіліся пад кіраваннем розных галін польскага дому Пястаў. Тэрыторыя — Цешынская Сілезія, сталіца — Цешын.

Гісторыя

У 1282 годзе памёр князь Уладзіслаў Апольскі, які кіраваў Апольска-раціборжскім княствам. У яго было чатыры сыны, якія падзялілі спадчыну паміж сабой. Старэйшы сын Мешка разам з братам Пшамыславам спачатку сталі сумесна кіраваць узноўленым Раціборжскім княствам, аднак у 1290 годзе вырашылі падзяліць уладанні. Мешка ўзяў сабе землі паміж рэкамі Остравіцы і Сола, на якіх знаходзіліся гарады Цешын і Асвенцім — так было ўтворана Цешынскае княства.

У 1315 годзе Мешка сканаў, і княства было падзелена паміж яго сынамі: Уладзіслаў атрымаў Асвенцім, а Цешын застаўся ў Казіміра. Паступова Казімір аддаляўся ад польскіх інтарэсаў, і ў 1327 годзе прынёс амаж Яну Люксембургскаму як каралю Багеміі. З тых часоў гісторыя Цешынскай Сілезіі была ў большай ступені звязана з Прагай, чым з Кракавам. Ад Казіміра ў 1358 годзе княства атрымаў у спадчыну яго сын Пшамыслаў, які за доўгае жыццё здолеў прымножыць свае ўладанні.

У перыяд Рэфармацыі цешынскія кіраўнікі вагаліся паміж каталіцтвам і лютэранствам, якое падтрымліваў князь Вацлаў Адам, які кіраваў Цешынам з 1528 па 1576 гады. У часы валадарання яго ўнучкі Лізаветы Лукрэцыі — апошняй з цешынскіх Пястаў — княства спусташалі арміі Трыццацігадовай вайны. Перажыўшы дзяцей ад шлюбу з баронам Ліхтэнштэйнам, Еўдакія Лукрэцыя адмовіла ўладанні сваіх продкаў Габсбургаў.

У 1722 годзе імператар Карл VI перадаў Цешынскае герцагства Францу Латарынгскаму ў якасці кампенсацыі за саступлены ім Савойскай дынастыі Манферат. Менавіта тут адбыўся Цешынскі кангрэс, які завяршыў вайну за баварскую спадчыну. У той час герцагствам валодала дачка Франца, Марыя Крысціна, з мужам, Альбертам Саксонскім, сынам польскага караля Аўгуста III.

Па прычыне бяздзетнасці апошні ўсынавіў пляменніка жонкі — эрцгерцага Карла Іагана. Пазней тытул герцага Цешынскага насілі нашчадкі Карла Іагана — Альбрэхт і Фрыдрых Марыя Альбрэхт. Усе трое былі выдатнымі военачальнікамі і фельдмаршаламі (у арміях Аўстрыі, Германіі, Расіі).

Пасля распаду Аўстра-Венгрыі за валоданне Цешынскай Сілезіяй паміж Польшчай і Чэхаславакіяй успыхнуў Цешынскі канфлікт. Міжнародная канферэнцыя 1920 года пастанавіла падзяліць спрэчную тэрыторыю паміж гэтымі краінамі.

Кіраўнікі

Палац герцагаў Цешынскіх у Цешыне.

Пясты і іх спадчыннікі

• Мешка I Цешынскі (1290—1314)
• Казімір I Цешынскі (1315—1358)
• Пшамыслаў I Носак (1358—1410)
• Баляслаў I Цешынскі (1410—1431)
• Баляслаў II Цешынскі (1431—1442)
• Пшамыслаў II Цешынскі (1431—1442)
• Вацлаў I Цешынскі (1431—1468)
• Пшамыслаў II Цешынскі (1468—1477)
• Казімір II Цешынскі (1477—1528)
• Вацлаў III Адам (1528—1579)
• Адам Вацлаў Цешынскі (1579—1617)
• Фрыдрых Вільгельм Цешынскі (1617—1625)
• Эльжбета Лукрэцыя Цешынская (1625—1653)

Габсбургі

• Фердынанд IV Габсбург (1653—1654)
• Фердынанд III (1654—1657)
• Леапольд I (1657—1705)
• Іосіф I (1705—1711)
• Карл VI (1711—1722)
• Леапольд I Латарынгскі (1722—1729)
• Франц I Стэфан (1729—1765)
• Іосіф II (1765—1766)
• Марыя Крысціна, герцагіня Цешынская (1766—1792)
• Альберт Саксен-Цешынскі (1766—1822)
• Карл Цешынскі (1822—1847)
• Альбрэхт Аўстрыйскі, герцаг Цешынскі (1847—1895)
• Фрыдрых Аўстрыйскі, герцаг Цешынскі (1895—1918)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Герцагства Цешын